Bảy mươi chống gậy ra đi
Than thân rằng thuở đang thì không chơi
Bảy mươi chống gậy ra ngồi
Xuân ơi xuân có tái hồi được chăng

Càng già càng nhẹ phao câu
Càng lên xuống tiện, càng mau nhịp nhàng

Cau khô mà bỏ hộp đồng
Tuổi em chẳng đáng làm chồng chị đâu

Em có chồng còn nhỏ như ngọn cỏ còn non
Loan phòng kia chưa nhập, dạ còn như xưa
- Đường đi không lở cũng mòn
Lẽ đâu có lẽ hoa còn duyên tươi
Em nói ra sợ chúng bạn cười
Cá đôi ba buổi chợ, còn khoe tươi nỗi gì?

Hoa thơm mất nhụy đi rồi
Dù rằng trang điểm cũng người vô duyên

Đàn ông đều thích ăn quà
Ăn quà lại về nhà ăn cơm
Nhai cơm như thể nhai rơm
Cho nên cứ phải vừa cơm vừa quà

Ai ơi chớ phụ đàn bà
Đàn bà còn ấm hơn nhà năm gian!

Thương thì chưa chắc đã thương
Con gái ra đường anh chọc anh chơi

Chơi chi những kẻ có chồng
Tát nước ruộng cạn tốn công cày bừa
Lênh đênh bè gỗ, bè dừa
Quần nâu áo vải đâu vừa thì chơi

Em cậy em là gái có chồng
Đây chúng anh chưa vợ, nhưng cũng chẳng nằm không tối nào

Có chồng đêm có đêm đừng
Không chồng em chẳng nằm dưng đêm nào

Hỏi đây có các cô dì
Làm thân con gái có một thì mà thôi
Chia hai, quá nửa phần đời
Bấm gan chịu mãi với đời được sao?

Tối tăm gắp phải khúc xương
Đã gắp thì nuốt, biết nhường cho ai

nghe anh trong ấm ngoài êm
Không nghe, anh đánh thì mềm như dưa

Sư kia còn trẻ hay già
Cho ta tu với, kiếm và chút con

Nực cười cho cá cắn câu
Tham mồi phải chịu, oan đâu bạn tề

Làm trai phải có gan lì
Nấp trong xó bếp làm gì nên thân

Đọc tiếp...

Xem bài viết trên phiên bản di động

Mình nói với ta mình hãy còn son
Ta đi qua ngõ thấy con mình bò
Con mình những trấu cùng tro
Ta đi gánh nước tắm cho con mình
Con mình vừa đẹp vừa xinh
Một nửa giống mình, nửa lại giống ta

     Ca dao với cặp hô ứng “mình – ta” có nhiều dạng : có bài thì tha thiết : “Mình về có nhớ ta chăng/Ta về ta nhớ hàm răng mình cười”; có bài lại độc địa với nhau : “Bao giờ chạch đẻ ngọn đa/Sáo đẻ dưới nước thì ta lấy mình…”. Riêng ba cặp lục bát của bài ca dao này đã chứa đựng rất nhiều kịch tính bắt nguồn từ chuyện “mình nói với ta  mình hãy còn son”.
    Trong đời, nhiều cô gái đã gặp phải loại Sở Khanh “quất ngựa truy phong” biệt mù tăm tích sau khi “con ong đã tỏ đường đi lối về”. Có người vì muốn đi tìm hạnh phúc mới đã phải che đậy quá khứ trót lầm lỡ của mình, cũng có người mong tìm một chỗ dựa để có thể chăm sóc đứa con ngoài ý muốn… Cảnh ngộ trớ trêu ấy không chỉ là tàn tích của một thời quá khứ vốn rất nhiều định kiến dành sẵn cho người phụ nữ mà bây giờ vẫn thế, nên có bao người như cô gái đành chọn giải pháp đặt mình lên bàn cân số phận, để gửi gắm hy vọng mong manh vào một người đàn ông có thể đem lại hạnh phúc cho mình.
    Sự thật vô tình bị phát hiện, khi “ta đi qua ngõ thấy con mình bò” quả thật dở khóc dở cười. Dẫu ta – mình đã có tình ý, sâu nặng đến mấy cũng khó  chấp nhận một điều dối trá hiển nhiên. Chàng trai nếu là người hời hợt, thiếu bản lĩnh thì cũng có đủ lý do để thản nhiên bước luôn qua ngõ, thậm chí còn hả hê vì thoát cảnh “kẻ ăn ốc, người đổ vỏ”. Lúc ấy, cô gái sẽ bị xem là hạng đàn bà lẳng lơ, mượn vẻ ngoài còn xuân sắc để mồi chài, quyến rũ đàn ông. Màn kịch sẽ chấm dứt ngay từ cặp lục bát đầu tiên, hạnh phúc không bao giờ đến với cô gái.
    Cái nhìn của chàng trai ở đây không phải hờ hững như vậy, vì chàng còn nhận ra “con mình những trấu cùng tro”. Câu thơ gợi lên nỗi đời cay đắng của cô gái khi chịu nỗi nhục của kẻ “bôi tro trát trấu” vào danh dự của bản thân, gia đình, dòng tộc, xóm làng. Ở màn hai này, chỉ có chàng trai lẳng lặng “gánh nước tắm cho con mình”. Nếu lời ca dao dừng lại ở đây, nghĩa cử hào hiệp ấy cũng chỉ là dấu hiệu của một sự thương hại không hơn không kém. Giả sử cô gái vì chịu ơn mà đền đáp lại thì hạnh phúc chưa có gì bảo đảm. Vì lòng thương hại chưa đủ làm cơ sở cho mối duyên bền vững.
    Cặp lục bát thứ ba vẫn là lời chàng trai như một sự kết ý vừa khéo, để̉ giúp ta hiểu trọn tấm lòng chàng. Ngôn ngữ dân tộc đến đây mới phát huy hết vẻ đẹp tinh diệu trong lời khen “con mình vừa đẹp vừa xinh”. Đẹp là phẩm chất bên trong, xinh là diện mạo bên ngoài. Quan trọng hơn là đẹp xinh giống mình – với nghĩa chiêu tuyết, bênh vực cho cô gái. Còn “con mình” đâu phải phân biệt con mình – con ta, mà “con của mình” cũng như “con của chúng mình” – nên mới giống ta. Vì yêu mình, yêu cả con mình, chàng đã nguyện làm người “gánh nước” gột sạch mặc cảm lầm lỡ cho cô gái. Chàng trai vừa khôn khéo, vừa nhân hậu nên biết tự tạo hạnh phúc cho riêng mình, còn biết đem đến hạnh phúc thật sự cho người mình yêu.
Phải là người yêu hết mình một cách chân thực thì ta mới tìm ra ẩn số sau lời hé mở mình hãy còn son. Cô gái trong bài ca dao này quả cũng “ghê gớm” và chủ động không kém Hồ Xuân Hương khi tự nhận mình hãy còn son. Tấm lòng son đã gặp gỡ tấm lòng vàng, với chàng trai thì cô mãi vẫn còn son, âu cũng là tri âm tri kỷ vậy !
                        
                                                               Trần Hà Nam

Đọc tiếp...

Xem bài viết trên phiên bản di động

Cơm chín tới

Cải ngồng non

Gái một con

Gà nhảy ổ

--------------------

Cau phơi tái

Gái đoạn tang

Chim ra ràng

Gà mái ghẹ

-------------------------------

Gái có chồng như sông có nước

Gái không chồng như lược gãy răng

-------------------------------

Gái có chồng như chông như mác

Gái không chồng như rác như rơm.

-------------------------------

Gái có chồng như rồng có vây

Gái không chồng như cối xay chết ngõng

Đọc tiếp...

Xem bài viết trên phiên bản di động